Blauw Groen Vlaanderen

Het idee

Op de speelplaats van de Sint-Paulusschool in Kortrijk komen de kinderen terug in contact met de natuur. Spelen en leren staat er op 1. Dankzij een duurzaam traject is de stadsschool erin geslaagd om haar betonnen vlakte om te toveren in een prikkelend speel- en leerlandschap waar speelnatuur, een flinke dosis spelimpulsen en biodiversiteit hun plek gekregen hebben.

Zoals bij zoveel scholen in Vlaanderen was de speelplaats bijzonder troosteloos ingericht, met de typische 30×30 cm betontegels als ondergrond. De leerlingen en leerkrachten droomden van speelheuvels waar speelgroen gecombineerd wordt met bouwen met natuurlijke materialen. Sport en outdoor learning moesten er een vaste plek hebben.

Daarnaast wilde de school inspelen op de problemen die inherent zijn aan de klimaatverstoring en moesten er oplossingen bedacht worden voor aanhoudende droogte, slechte luchtkwaliteit en hittestress. Dit was voor het team de perfecte manier om al die thema’s concreet te maken voor de leerlingen.

De school kon als Proeftuin Ontharding ook rekenen op inhoudelijke en ontwerpmatige begeleiding, geïnitieerd vanuit het programma ‘Vlaanderen Breekt Uit!” van het Departement Omgeving.

Na een traject van 5 jaar is Sint-Paulus de trotse eigenaar van de allereerste Klimaatspeelplaats van het land. Een speelplaats waar ontharding, biodiversiteit, luchtkwaliteit en water een kans zijn tot leren én spelen! Het is een plek waar kinderen zowel formeel als informeel de natuur terug beleven.

Voorbereiding

Het initiatief om tot een vernieuwde speelomgeving te komen vertrok dan wel vanuit de leerkrachten, vanaf het begin werd reeds gezocht naar mogelijkheden om iedereen die op een of andere manier bij de school betrokken is, deel te laten uitmaken van het project.

De speelplaats dient als speel- en leeromgeving voor alle kinderen van de school. Zij zijn dan ook de belangrijkste participanten in het traject. Daarnaast hebben de leerkrachten ook een belangrijke stem in dit verhaal. Ook de ouders hebben recht op inspraak bij het tot stand komen van de speelplaats en ook het onderhoudspersoneel van de school  werd betrokken.

Dit verhaal startte in het voorjaar van 2016. De kerngroep Team Speelplaats (leerkrachtenwerkgroep) stelde een enquête op waarin ouders, leerkrachten, leerlingen en sympathisanten bevraagd werden. Ze konden hierin aangeven wat nu al leuk was op de speelplaats, wat er volgens hen tekort was en wat er zeker wel of niet moest komen. In het totaal vulden 260 deelnemers de enquête in. De leerlingen van de school vulden deze massaal in.

 Leerkrachten en onderhoudspersoneel

Twee leerkrachten gingen mee op de MOS-tournee van de provincie West-Vlaanderen. Er werden vier scholen bezocht die reeds een vernieuwingstraject ondergaan hebben en van daaruit werd inspiratie geput. Op de personeelsvergaderingen werd enthousiast gepraat over groene en natuurrijke speelplaatsen. Zo werden de collega’s over de streep getrokken om mee te gaan in het verhaal. Op dat moment kon de kerngroep aan de slag. Deze groep van leerkrachten beheerde het participatieproces en zorgde voor de dynamiek en de vooruitgang. Zij zorgden ervoor dat de verschillende partijen hun inbreng konden doen. Ook van de leerkrachten werd een inbreng gevraagd. Ze vulden de enquête in en waren aanwezig op de denkdag.

Het team is zich ondertussen aan het specialiseren in binnen- en buitenland. Er worden cursussen rond outdoor teaching en duurzaamheid gevolgd en de school is pilootschool voor diverse outdoor learning- en STEAM-projecten.

Leerlingen

Onder de noemer ‘een droom van een speelplaats’ werden alle leerlingen van de school uitgedaagd om na te denken over hoe hun droomspeelplaats eruit kon zien. De leerlingen mochten tekenen, ontwerpen en schrijven over wat hun ideale speelruimte zou zijn. Rollercoasters, zwembaden en prachtige boomhutten passeerden de revue. Er kwamen meer dan 150 tekeningen binnen en op het schoolfeest werden ze allemaal tentoongesteld. Het schoolfeest, dat begin juni 2016 doorging, was ook het startsignaal om ouders te betrekken in het project.

Naast deze acties werd ook een Team Speelplaats ‘Junior’ opgestart. Hierin zaten leerlingen van het 4^e, 5^e en 6^e leerjaar. Zij hielpen mee om de ‘droom-van-een-speelplaatstentoonstelling’ te organiseren, de enquête af te nemen en ouders warm te maken voor het project. Deze werkgroep was essentieel in dit traject.  De leerlingen zijn de woordvoerders van de klassen en koppelen bijv.  ook het ontwerp terug naar de klassen. Ze waren de grootste ambassadeurs voor een nieuwe speelplaats.

Ouders, grootouders en sympathisanten

Naast de informele contacten met de ouders werd hen ook gevraagd om de online enquête in te vullen. Iedereen op de school werd uitgenodigd om te komen naar de denkdag over de speelplaats. Doorheen de dag waren 35 deelnemers aanwezig om aan de slag te gaan met de Picto-Play methodiek van Kind en Samenleving.

Ondertussen had een kerngroep van zo’n 15-tal ouders en leerkrachten zich verenigd in Speel Groen vzw. Zij organiseerden diverse activiteiten ten voordele van het project. Zo vond in maart 2018 de Speelgroenquiz plaats en werd op 15 maart 2019 een fuif georganiseerd ten voordele van het project. Zij waren de dragers van het project en waren onmisbaar!

De blogsite Klimaatspeelplaats.be

Er werden van bij het begin van het project heel veel mensen betrokken. De school koos voor een breed participatief traject. Om de communicatie zo open mogelijk te maken, koos men ervoor om de vooruitgang te illustreren via een blogsite. Hierop verschijnen artikels die het project helpen verantwoorden, zoals uit Klasse. Maar er werden ook updates gegeven over de realisaties zoals de ontwikkeling van de speelplaats, de visie en de werking. Intussen is de site uitgegroeid tot een praktijkvoorbeeld van hoe je als school je speelplaatsproject aanpakt. Tegelijk was er een Facebookpagina en heel wat communicatie via flyers, schoolsite en nieuwsbrieven.

Ontwerp

Het is Kenny Windels, van Studio Basta in samenwerking met Fris in het Landschap, gelukt om met zijn ontwerp een rijk gestructureerde, afwisselende, uitdagende en levendige buitenruimte te ontwerpen. Het is een perfecte vertaalslag van onderwijskundig concept naar een groene buitenruimte.

Zo is er het ‘Mollengat’ waarop, onder, langs en rondom gespeeld kan worden. Met in de heuvel een soort buizensysteem dat in contact staat met de toren die erbovenop staat. Voor de kleinsten kwam zand, maar ook een klim- en klauterparcours. In de zand- en waterspeelplek experimenteren kinderen met water en natuurlijke bouwmaterialen. Ook richtte de school over de hele site buitenklassen in. De peuterklassen kregen hun eigen afgesloten speeltuin waar ze volop kunnen spelen in een rustige omgeving. Speeltoestellen uit robiniahout en kleine spelaanleidingen zorgen ervoor dat elk kind van de school een speel- of rustplek kan vinden. Door de keuze voor diverse ondergronden is er ook een rijk aanbod aan leerkansen met natuurlijke losse materialen.

Omdat ontwerp en beheer nauw met elkaar verbonden zijn, zorgden de ontwerpers meteen ook voor beheeradvies, met beheerrichtlijnen volgens de principes van Harmonisch Park en Groenbeheer. Een beheergericht ontwerp streeft naar haalbaar beheer, zonder chemische bestrijdingsmiddelen en met een stukje eigenaarschap en verantwoordelijkheid voor de leerlingen.

Voor de beplanting van de speelplaats kozen ze robuuste bomen en struiken die tegen wat ‘speeldruk’ bestand zijn, snel groeien en leuke verstop- of kampenplekken kunnen vormen. Er werden planten gezet die geuren, lekkere vruchten geven of de fantasie prikkelen met origineel gevormde zaaddoosjes of bladeren. De school koos resoluut voor ‘speelgroen’ in plaats van ‘kijkgroen’. Een belangrijke rol is weggelegd voor (schaduw)bomen op de speelplaats en voor kruidachtige vegetaties met een diversiteit aan bloeiende planten.

Tijdens de coronacrisis stelde de school de nieuwe speelplaats regelmatig open voor gezinnen van de school. Er volgden investeringen in een badgesysteem en automatisering van de poorten. Dit zorgt er voor dat jeugdbewegingen, organisaties en buurtbewoners de speelplaats na schooltijd ook kunnen gebruiken.

Op die manier wordt de speelplaats voor vele kinderen een groene speeloase, midden in de versteende stad. Een klassieke, betonnen, speelplek is nu, na een fantastisch traject, deel van de publieke ruimte. En de school is klaar voor de toekomst.