Tuinstraat Bloemstraat Borgerhout
- Locatie
- Borgerhout
- Opdrachtgever
- District Borgerhout
- Ontwerper
- Stad Antwerpen in samenwerking met Water-link en Aquafin
- Aannemer
- Verbruggen BV
- Realisatie
- 2022
- Waar
- Straat
- Situatie
- Heraanleg bestaande situatie
Beschrijving
Stad Antwerpen wil haar straten zo aangenaam mogelijk maken door meer ruimte te creëren voor groen en water via het aanleggen van tuinstraten. Een Tuinstraat is een straat die zo groen mogelijk is ingericht en water maximaal ter plaatse infiltreert. Tuinstraten versterken het woonerf waarbij maximale vergroening, verblauwing (meer zichtbaar water), ontharding en verbinding nagestreefd wordt. Bestaande verharding maakt plaats voor o.a. bomen en plantvakken. Stad Antwerpen werkt aan een groenere, koelere en leefbare stad. Zie ook Antwerpen breekt uit.
In de Bloemstraat werd geëxperimenteerd met een nieuwe betrokkenheid van bewoners, ontwerpprocedure, materialen, technieken en samenwerking met externe partners. Na deze succesvolle realisatie is het ook belangrijk om de komende jaren de verschillende nieuwe groenblauwe maatregelen, materialen en doelstellingen te evalueren. Meer dan 70% van de plantvakken in de Bloemstraat wordt onderhouden door de bewoners zelf.
Randvoorwaarden
Hier bestaan verschillende ruimtelijke claims waarmee rekening gehouden moest worden. De Bloemstraat is gesitueerd in district Borgerhout. Dit district heeft de hoogste bevolkingsdichtheid van Antwerpen met ongeveer 16.826 inwoners/km. Het aandeel publieke ruimte per inwoner is beperkt. Ook is Borgerhout het jongste district (qua gemiddelde leeftijd) van Stad Antwerpen waardoor er een hoge noodzaak is aan speel- en beweegruimte. Het is een smalle straat met smalle woningpercelen zonder voortuin. Aan één zijde van de straat is een plein met een multisportveld en een speelterrein.
Doorgaand verkeer (enkelrichting) en toegang voor de brandweer waren algemene randvoorwaarden. De straat heeft ook verschillende garagepoorten en een aantal officiële parkeerplaatsen waar rekening mee gehouden moest. Om hier toch maximaal te vergroenen werd gewerkt met grasbetontegels als halfverharding (aan garagepoorten) en met kasseien met groene voeg (op parkeerplaatsen).
Uitvoeringsaspecten
Water dient zoveel mogelijk lokaal te infiltreren zoals vooropgesteld in het Waterplan. Deze ambitie werd gerealiseerd door alle verharding te vervangen door o.a. een bufferende onderfundering met poreuze infiltratiebuizen en waterpasserende verharding of plantvakken. Niet enkel de publieke ruimte maar ook het dakwater van de bewoners van de voorste dakhelft dat afwatert naar de straat wordt volledig hergebruikt, geïnfiltreerd of gebufferd.
Het speelterrein werd ook 38 cm verdiept en aangelegd in waterpasserend beton. Zo kan het als noodbuffer dienen bij hevige regenval en zo is men zeker dat al het regenwater ter plaatse gehouden kan worden.
De straat is maximaal vergroend. Ook de bestaande bomen zijn behouden en hebben extra doorwortelbare ruimte gekregen waardoor het groenvolume nog gaat toenemen. Bovendien hebben verschillende bewoners ook gevelgroen aangeplant.
Verschillende verkeersremmende maatregelen verhogen ook de belevingswaarde voor de buurt. De sociale cohesie is versterkt door voor de plantvakken aan de gevel zitelementen te plaatsen om ontmoeting te faciliteren. Hier wordt ook gewerkt met twee verschillende hoogtes zodat deze zitelementen multifunctioneel zijn en ook als spelelement gebruikt kunnen worden.
De straatopbouw met bufferende onderfundering betreft (zie ook tekening):
Bovenste laag ofwel waterpasserende betonstraatstenen (0.25 x 0.25 x 0.10) of lineaire grasbetontegels (0.25 x 0.25 x 0.10) gevolgd door een legbedsubstraat (0.04) en een drainerend continue steenslag (0.20). Daarna volgt een geotextiel en een bufferende onderfundering (0.32).
In de plantvakken is er teeltaarde (0.66) en naast de gevels een waterafvoerende folie. Om de plantvakken te beschermen is er een muurtje in beton (0.38 x 0.38 of 0.10 hoog).
| Voor heraanleg | Na heraanleg | |
| Totale opp. | 2.375m² | 2.375m² |
| Verharding | 2.206m² | 22m² |
| Groenvakken | 14m² | 456m² |
| Water passerende verharding | 155m² | 1.572m² |
| Grasdallen | 0m² | 325m² |
Participatie burger
In de Bloemstraat is een sterke sociale samenhang. Tijdens de heraanleg is een intensief participatie traject doorlopen met bewoners en straatgebruikers.
Verschillende inspraakmomenten en workshops zijn georganiseerd vanaf de startfase van het ontwerp. Hierdoor begon het top-down gestart project ook te groeien van onderuit en kreeg het draagvlak bij de bewoners. Het projectteam hield o.a. een droommoment met de bewoners en tekende samen met hen een concept. De bewoners van de Bloemstraat mochten ook kiezen welke plantvakken ze zelf wilden aanplanten en/of onderhouden en dit gebeurt tot op de dag van vandaag door vele bewoners. In totaal wordt meer dan 70% van de plantvakken onderhouden door de bewoners.
Tijdens het proces werd ook een proefopstelling opgebouwd samen met de bewoners. De bewoners kozen ervoor om tijdens de periode van de proefopstelling (2x 2 maanden tijdens de zomer) elke week samen te brunchen op straat. Zo werd de sociale samenhang in de straat nog extra bevorderd. In 2020 werd het definitief ontwerp aan hen voorgesteld in een inspraakmoment en werd het ook goedgekeurd. Uit de eerste reacties kan Antwerpen afleiden dat de meeste bewoners enthousiast zijn over het project.
Investeringskost
De totaalprijs voor dit project bedraagt €995.186,61. Waarvan €375.587,82 voor het speelterrein (betaald door het district Borgerhout), waarvan €342.520,68 voor de wegenis en groen (betaald door het district Borgerhout) en waarvan €277.078,11 voor bronmaatregelen (betaald door Water-link i.s.m. Aquafin).
Werking en onderhoud
Momenteel wordt het onderhoud nog gemonitord en geëvalueerd. De groendienst onderhoudt ongeveer 30% van de plantvakken. De bewoners onderhouden zelf de overige 70%.
Het onderhoud verloopt volgens gangbare onderhoudsfrequenties en er worden momenteel geen bijkomende jaarlijkse kosten voorzien.
Algemeen leveren de pilootprojecten de les op dat niet alleen een Tuinstraat, maar elke straat, baat heeft bij een meer integrale aanpak van een straat. Een aanpak waar zowel water, groen, hitte en mobiliteit meegenomen wordt. Dit inzicht heeft geleid tot een vervolgtraject voor ‘Antwerpen Breekt Uit’.
Stad Antwerpen maakte een folder met alle leerlessen uit de pilootprojecten. Dit document kan gebruikt worden ter inspiratie van andere steden om op een gelijkaardige manier Tuinstraten aan te leggen.
Contactpersoon
Afdeling publieke ruimte, Stadsontwikkeling Antwerpen – sw_publieke_ruimte_water@antwerpen.be