Openleggen waterlopen Leuven
- Locatie
- 1. Dijleterrassen: Dirk Boutslaan 85 2. Dijledelta: tussen Vaartstraat en Sluisstraat en 3. Kapucijnenvoer
- Opdrachtgever
- Stad Leuven met 1. VMM 2. NV Vaartkom Brouwerij ism VMM en 3. VMM, Aquafin en AWV
- Ontwerper
- 1. TV Ontwerpbureau Pauwels/Buro voor Vrije Ruimte/Delta Consulting 2. Ontwerpbureau Pauwels en 3. Sweco
- Aannemer
- Krinkels/KEMBO
- Realisatie
- 2011, 2016 en 2017
- Waar
- Straat, Plein, Park
- Situatie
- Heraanleg bestaande situatie, Nieuwe ontwikkeling
Beschrijving
Dijleterrassen
Een nietszeggende, stedelijke groenzone in de binnenbocht van de Dijle is omgevormd tot een aangename, aantrekkelijke en eigentijdse verblijfplek. Het is een park op twee niveaus, aansluitend op de straat en op het water. Het niveauverschil tussen beide wordt opgevangen met zongeoriënteerde, houten terrasplateaus die trapsgewijs afdalen naar het water.
De Dijleterrassen zijn sinds het voorjaar 2011 in gebruik en trekken heel wat publiek, zowel tijdens zonnige dagen (picknick, musiceren, lezen, vrijen, luieren, festiviteiten, aanmeren kano’s) als tijdens hoogwaterdagen (overstroming onderste plateau). Ze vullen de hoge verwachtingen van de stad volledig in. Nieuwe gebruiksmogelijkheden openbaarden zich reeds. Het cultuurcentrum 30cc organiseerde er haar opening van het culturele jaar met optredens allerhande. De kunstacademie en het muziekconservatorium omarmden de Dijleterassen ook en plannen er verschillende activiteiten.
Dit project was het pilootproject om gelijkaardige projecten (Klaverpark, Sluispark, Dijledelta, Vunttheater, Kapucijnenvoer, …) op verschillende plaatsen in Leuven op gelijkaardige wijze verder uit te werken zodat water in de stad terug een prominente plaats inneemt in het stedelijk weefsel.
Dijledelta
Het vroegere fabrieksterrein van Stella Artois is omgevormd tot een binnenstedelijk woongebied met een aantrekkelijke groenzone. De Dijle die op die plek overwelfd was, is weer opengemaakt en loopt langsheen het woongebied.
De omgeving bestaat uit verschillende deelgebieden. Het Feestzaalplein is een open, verhard, multifunctioneel plein. Het doet dienst als verpozingsplaats, als voetgangers- en fietsersdoorsteek tussen de Vaartstraat en het Sluispark, en als opstelplaats voor de brandweer. Buiten de opstelzone van 8 meter voor de brandweer zijn er twee houten zitbanken geplaatst en is er een moeraseik geplant.
Kapucijnenvoer
De historische Voer, een zijriviertje van de Dijle, werd na meer dan een eeuw overwelving terug opengelegd. De Kapucijnenvoer transformeerde tot aangename groene verblijfsruimte, de chaotische verkeerssituatie werd aangepakt om zo een veilige schakel in de fietsas tussen de binnenstad, het sportkot en de Arenbergcampus te creëren.
Vandaag kan je in de Kapucijnenvoer weer genieten van zicht op water. Dankzij de heraanleg werd een historisch element, dat verwijst naar de stedelijke en economische ontwikkeling van Leuven, in ere hersteld.
Door de Voer te verleggen van een koker onder de rijweg naar een open ligging aan de oostzijde, wordt meer beleving in het stille gedeelte van deze brede ruimte gerealiseerd.
Randvoorwaarden
Dijleterrassen
In overleg met de stad Leuven en de Vlaamse Milieumaatschappij stelden de ontwerpers drie belangrijke en krachtige doelstellingen voorop: de Dijle zichtbaar en beleefbaar maken; de creatie van een aangename, groene en zonnige verblijfsplek met hoge belevingswaarde voor alle leeftijdscategorieën en met polyvalente gebruiksmogelijkheden; het behoud van het waardevolle parkbomenbestand, aandacht voor seizoensbeleving.
Kapucijnenvoer
De aanleiding voor deze opdracht was de slechte toestand van de Voerkoker onder de oostelijke rijweg. Gaandeweg wijzigde echter het oorspronkelijke concept –de renovatie van de koker – in het gedeeltelijk terug openleggen van de Voer en een heraanleg van de Kapucijnenvoer.
Door haar ligging – in het verlengde van de Boudewijnlaan, een verbindingsweg naar de E314 – evolueerde de Kapucijnenvoer naar een belangrijke verkeersas van en naar het stadscentrum. De invulling ervan was echter chaotisch en zonder veel uitstraling.
De technische moeilijkheidsgraad manifesteerde zich voornamelijk in de onderbouw. De alluviale ondergrond bleek zettingsgevoelig en onder de minder doorlatende bovenlagen met veen stonden de watervoerende grindlagen onder spanning. Het vergde heel wat denkwerk om hiervoor een duurzame, technische en economisch haalbare oplossing te vinden.
Het project verenigde verschillende doelstellingen: een duidelijke verkeerssituatie creëren, de Voer terug zichtbaar maken in het stadbeeld, de waterhuishouding verbeteren en de beeldwaarde van de Kapucijnenvoer opwaarderen. De uitdagingen situeerden zich zowel in de boven- als onderbouw.
Uitvoeringsaspecten
Dijleterrasen
De ontwerpers bedachten een park op twee niveaus, enerzijds aansluitend op het straatniveau en anderzijds op het waterniveau. Het niveauverschil van ongeveer twee meter wordt opgevangen met terrasplateaus. Rekening houdend met de inplanting van de bestaande bomen is de kaaimuur op drie plaatsen als het ware ingesneden en open geplooid naar zongeoriënteerde, houten terrassen die trapsgewijs afdalen naar het water. Het niveau van het onderste terrasplateau is zo berekend dat het enkele keren per jaar tijdelijk kan overstromen. Het spanningsveld tussen het komen en gaan van de Dijle verleent deze plek een extra dynamiek. Het is fascinerend het rijzen en dalen van de Dijle van nabij te kunnen volgen.
De terrasplateaus vormen comfortabele zittreden, her en der verspreid staan een aantal houten zitbanken. De terrassen zijn onderling verbonden met wandelpaden (toegankelijk voor rolstoelen, kinderwagens en minder mobiele personen).
Aan de overzijde, in de buitenbocht van de Dijle, is een overstekend terras ontworpen. Het hangt vijf meter boven het water en geeft een apart uitzicht en perspectief over de Dijleloop. De synergie tussen de verdiepte terrassen op waterniveau en het tegenoverliggend overstekend terras, zwevend over het water, levert twee verschillende waterbelevingen in één park op.
Het stadsverkeer verloopt – volledig gescheiden – langsheen het nieuwe park, op straatniveau. Naarmate men afdaalt naar het water maken de stadsdrukte en het autogewoel plaats voor stilte en rust. Het laagste niveau, omsloten, is een apart biotoopje waar men de koelte en het geluid van de kabbelende Dijle ten volle ervaart.
’s Nachts krijgt het park een totaal andere belevingswaarde door de discrete parkverlichting, de blauwe ledverlichting in de keermuren en het van onder aangestraalde overstekende terras.
Als materiaal voor de terrassen en het meubilair is gekozen voor hout, vanwege de warme uitstraling en het zitcomfort ervan. De keermuren langsheen de paden zijn opgebouwd in natuursteen, refererend naar de natuurstenen kaaimuren langs de Dijle.
Om tegemoet te komen aan het natuurontwikkelingsproject van Leuven ‘De Dijle levend door Leuven’ werden de voegen van de kaaimuren plaatselijk uitgeslepen en opnieuw gevuld met kalkmortel, om spontane muurvegetatie mogelijk te maken.
Bij de keuze van de plaats voor de terrassen is in het bijzonder rekening gehouden met de bestaande, waardevolle parkbomen. Uit oogpunt van veiligheid werden op de bovenzijde van de keermuren brede dwarse hulstmassieven aangeplant. Grasaanleg en nieuwe aanplantingen gebeurden door de Groendienst van de stad.
Dijledelta
De kaaimuren van de Dijle zijn hersteld en gerenoveerd. Ter hoogte van het toekomstige Sluispark is een ecologisch grastalud uitgewerkt als groene oever en overstromingsgebied bij hoogwaterstanden.
Twee bruggen verbinden beide oevers. De eerste, een spievormige nieuwe brug, is gebouwd rondom de bovenbouw van de bestaande sluisconstructie, die volledig gerenoveerd wordt. De tweede is een metalen ‘geklonken’ brug die bij het opbreken van de betonplaat aan de oppervlakte kwam. Ze werd omzichtig ontmanteld, volledig in haar oude glorie gerestaureerd en opnieuw ingepast.
Voor de waterbeleving is op de pleinruimte een overstekend terras over de Dijle ontworpen. Het Dijletheater bestaat uit natuurstenen zittreden en platinekasseien. Op zeven plaatsen op het terras zijn houten zitplateaus gebouwd.
Tussen de treden, op verschillende niveaus, zijn drie Magnolia grandiflora aangeplant. Ze verwijzen naar de bomen bij de studentenresidentie Vaartkom 94 aan de overzijde van de straat. Een volwassen linde werd verplant naar het midden van het hellende pad naar de sluisbrug.
Ten slotte is er een verkeersarm, open plein boven op de ondergrondse parking. Verhoogde plantenbakken met meerstammige Nothofagus en een tapijt van siergrassen scheiden de privéterrassen van de semipublieke pleinruimte. Aan de zijde van de Dijle zijn in de kaaimuur twee zittreden ingewerkt om het contact met het water te versterken.
Kapucijnenvoer
De kaaien werden uitgevoerd in baksteenmetselwerk, bovenaan afgewerkt in Belgische blauwe hardsteen en een eenvoudige stalen reling. De pleintjes op de kop werden aangelegd in zwart basalt in mozaïek formaat.
De opengelegde Voer werd verplaatst naar de westelijke gevelrij. Het reliëfverschil werd opgevangen door een kade te creëren, die fungeert als woonbalkon voor de woningenrij. Met de boven- en benedenkade werd extra belevingswaarde gecreëerd.
Langs de Voer werd – onder zachte helling – een centrale groene parkzone aangelegd. Hiervoor werd een stuk ruimte van de rijstrook weggenomen. Aan beide uiteinden werden enkele intieme plekken onder een paar massieve bomen toegevoegd. De koppen werden afgerond met een minerale ruimte. In het noorden vormt deze ruimte de overgang naar een smaller binnenstedelijk profiel van de weg.
De rijweg werd verplaatst naar één kant en aan de zijde van het oude slachthuis kwam een brede wandel- en fietsstrook. Dankzij de heraanleg ontstond een belangrijke schakel voor het zachte verkeer. Langs het water loopt nu een duidelijke fietsas vanuit de binnenstad richting Arenbergkasteel. De iets diepere ligging van de waterkant creëert een natuurlijke afstand met de drukke tweevaksweg.
Investeringskost
Dijleterrassen: 550.000 euro
Dijledelta: 223.000 euro
Kapucijnenvoer: 4.937.046,68 euro voor de riolerings- en wegeniswerken (aandeel stad Leuven)
Werking en onderhoud
Ja, bij aanhoudende nat weer en hoge waterstand in de Dijle, overstromen de lagergelegen treden.
Bij de Dijleterrasen lijkt het standbeeld de Fiere Margriet dan te drijven in het water. In de Dijledelta worden water en park optimaal gecombineerd waardoor hier een prettige ademruimte binnen het stenige en dichtbebouwde woongebied ontstaat.
Na voltooiing van de Kapucijnenvoer bleek wel al snel dat er veel groter groenafval moest tegengehouden worden voordat het in de nog niet opengelegde Voerkoker werd meegesleurd. Hiervoor werd een bijkomend rooster geplaatst op het einde van de open Voer. Het ruimen van de Voer voor het rooster gebeurt daarom wekelijks.
Het onderhoud betreft groenonderhoud plantvakken en park.
Wanneer de treden overstromen dienen de trappen terug ontdaan te worden van het achtergebleven vuil. Groenonderhoud plantvakken en park.
Verbeterpunten: De zachte oever had nog klimaatadaptiever ingevuld kunnen worden met meer biodiversiteit, meer toekomstbomen,… Na het pilootproject Dijleterrassen werd aan gelijkaardige projecten steeds een brandkraanaansluiting voorzien zodat na overstromingen de treden eenvoudig en snel kunnen schoongemaakt worden.
Contactpersoon
Anke Vanluyten – anke.vanluyten@leuven.be – 016/27.25.00