De Gavers Kruisem
- Locatie
- Gavers Kruisem
- Opdrachtgever
- Kruisem - Farys
- Ontwerper
- Studiegroep Irtas
- Aannemer
- TM V-A Infra
- Realisatie
- 2021
- Waar
- Straat
- Situatie
- Heraanleg bestaande situatie
Beschrijving
Het project beoogt de sanering van vuilvracht in Ouwegem (Kruisem). De Gavers worden aangesloten op de waterzuiveringsinfrastructuur van het zuiveringsgebied Ouwegem.
De sanering van de Gavers maakt deel uit van een globale visie waarbij diverse clusters aangesloten worden op de bovengemeentelijke rioleringsinfrastructuur.
Kruisem koos er niet voor om individuele noden te dienen maar maakte een GIP-fiche op die alle resterende clusters langs de collector omvatte. Zo voorzag men naast de sanering van wijk Gavers ook de sanering van Nerethstraat en Steenoven, Ouwegemstraat en deel Landegemstraat en het vervolg van de Gaverstraat.
De ladder van Lansink en een blauwgroene inrichting van de publieke en private ruimte werd maximaal toegepast, zowel op het privaat domein als op het openbare domein. Zo krijgt hemelwater een vooraanstaande plaats in het straatbeeld.
Kruisem heeft een jarenlange traditie van verregaande participatie. In deze wijk (doodlopende straat) werd deze participatie dan ook doorgezet en nog versterkt.
Randvoorwaarden
De Gavers is een doodlopende straat wat de uitdaging rond mobiliteit tijdens de werken groter maakte. Het afvalwater van de verschillende woningen sloot aan op de Plankbeek die achter de tuinen stroomt. Bijgevolg was de samenhang tussen privaat en publiek domein een onmisbare schakel om van de Gavers een succesvol ontwerp te maken.
De beperkte rooilijnbreedte met een volledig ondergronds nutsleidingennet beperkte de mogelijkheden rond oppervlakte-infiltratie. Dankzij een uitstekende afstemming met de verschillende kabelbeheerders kon hier een antwoord aan geboden worden en kreeg alles een plekje binnen het publieke domein.
Om al deze ontwerpvereisten ook in de praktijk om te zetten tot een knap project werd niet gekozen voor de klassieke manier van aanbesteden. Door toepassing van verschillende nieuwe technieken en het feit dat de Gavers een doodlopende straat betreft die ook tijdens de werken toegankelijk moest zijn (ook voor hulpdiensten) koos men ervoor naast prijs ook kwalitatieve criteria mee te nemen in de keuze van de aannemer. Naast prijs vormden ook interventietijd bij calamiteiten, uitvoeringstijd en plan van aanpak gunningscriteria. Een kwalitatief ontwerp verdient immers een kwalitatieve uitvoering.
Uitvoeringsaspecten
Binnen de beperkte publieke ruimte werd er gekozen om het klassieke denken ‘vanuit de wagen’ om te draaien. De wagen kreeg enkel de minimum benodigde ruimte ter beschikking. Alle overige beschikbare ruimte werd ingericht volgens alle geldende groen-blauwe principes.
Gezien de relatief hoge grondwaterstanden was ondergrondse infiltratie in deze zone niet aangewezen. Oppervlakkige bovengrondse infiltratie kon echter wel in grote mate toegepast worden.
De rijweg werd aangelegd in klassieke asfalt en de opritten in betonstraatstenen. De overige ruimte werd gevuld met grasbetontegels, grindgazon, gewoon gazon, verzonken water- en bloemenpartijen, beplanting en bomen. Op een aantal plaatsen werd gekozen om water en mogelijkheden tot parkeren hand in hand te laten gaan. Hier werd gekozen voor een opbouw met ingezaaide grasbetontegels. Op plaatsen waar niet dagelijks geparkeerd dient te worden maar sporadisch wel eens een gemotoriseerd voertuig kan plaatsnemen werd gekozen voor grindgazon. Door een goede combinatie van dit draagkrachtig substraat en de juiste grassoorten ontstaat er een stabiel geheel.
Alle nutsleidingen werden maximaal opgeschoven naar de rooilijn zodat ze onder het wandelpadje terechtkwamen i.p.v. onder de wadi’s.
Door de verharde rijweg integraal te laten afwateren naar de in de berm gelegen wadi’s moesten we een oplossing vinden voor de strooizouten in de winterperiode. Bij de keuze van grassoorten, boomsoorten en onderbeplanting was bestendigheid tegen strooizouten dan ook een cruciale randvoorwaarde.
De keuzes voor de groenaanplant werden samen met de buurt gemaakt. De buurt opteerde voor veel bloeiende heesters die aantrekkelijk waren voor bijen en een aantal individuen vroeg ook om een fruitboom aan te planten in de buurt van hun woning.
Er werd geopteerd voor Spirea-soorten als onderbeplanting, uitbundige prairiebeplanting in de wadi’s (hiervoor werd ook de bovenste laag van de infiltratiekom aangelegd in grof rijnzand) en voor bijenminnende boomsoorten. De aanplant van overweldigend groen binnen de beperkte ruimte ging gepaard met een aantal innovatieve keuzes: wortelgeleidende panelen, flexibel anti-wortelscherm, gietranden en boomplaten, verrijkte bomengroen incl. beluchtings-en bewateringssysteem.
Ook op privaat domein konden dezelfde groenblauwe ontwerpprincipes doorgezet worden. In de eerste plaats werden eigenaars overtuigd om regenwater te hergebruiken. Daarnaast koos nagenoeg iedereen voor infiltratie in eigen tuin (hiervoor werd bij de meeste eigenaars een vernieuwend concept met Drenotube toegepast, wat gezien de beperkte diepteligging uitstekend geschikt was voor regio’s met eerder hoge grondwaterstanden).
Participatie burger
De burger speelt een vooraanstaande rol in dit project. Kruisem heeft reeds jarenlang een cultuur om bewoners steeds goed in te lichten over projecten. Zij waren de voorlopers om ook sociale media in te zetten bij de communicatie met burgers over inrichting van publieke ruimte.
In 2020 gingen ze nog een stap verder door een samenwerking op te starten met Citizen Lab die Kruisem begeleiden in de verschillende fases van een participatietraject.
Specifiek in het dossier van de Gavers werd de nadruk gelegd op het feit dat bewoners niet enkel recht hadden op goede communicatie of mogelijkheid tot input maar als volwaardige partij mee aan tafel konden plaatsnemen om het traject vorm te geven. En met veel succes. De verschillende waterpartijen (wadi’s), fruitbomen, bij-vriendelijke-aanplant, de knip in de rijweg t.h.v. woning nr. 17,… kwamen op initiatief van de verschillende bewoners.
Investeringskost
Het project kost 633.947,07 euro, inclusief afkoppelingen op privaat domein waarbij infiltratievoorzieningen werden toegepast.
Werking en onderhoud
In 2021 en begin 2022 waren er verschillende zware buien met hoge intensiteiten en lange neerslagreeksen. De infiltratiezones deden op die momenten prima hun werk en de noodoverloop naar de Plankbeek was beperkt tot de meest intense pieken.
De groenzones dienen onderhouden te worden. Er werd echter enkel geopteerd voor onderhoudsarme planten en bomen die bestand zijn tegen extremere weersomstandigheden. Dergelijke aanplanting vergt bij een goede aanleg weinig onderhoud. Het onderhoud dient consequent (om de drie weken van februari tot november) uitgevoerd te worden en mag men geen beurten overslaan. Men doet dit om te vermijden dat onkruiden de kans krijgen om tot in de teelaarde te wortelen.
Er dient extra aandacht besteed te worden aan onkruiden die ontstaan in het hart van de aangeplante planten. De afdeklaag dient bij elke onderhoudsbeurt geëffend te worden, de teelaarde (ondergrond) mag niet bloot komen te liggen.
Contactpersoon
Peter Martens – peter.martens@kruisem.be – 09/389 01 20
Piet De Moor – piet.demoor@irtas.be – 03/780 54 00