Bleukensweide Mechelen
- Locatie
- Molenbeekstraat 62, Mechelen
- Opdrachtgever
- Agentschap voor Natuur en Bos
- Ontwerper
- Eigen regie Agentschap voor Natuur en Bos
- Realisatie
- 2014
- Waar
- Park
- Situatie
- Nieuwe ontwikkeling
Beschrijving
Op veel vijvers in het platteland rond Mechelen werd in de winter bij strenge vorst geschaatst. Vaak is dit onveilig en in principe verboden. De recreatieve druk op deze gebieden zoals het Broek in Blaasveld en andere vijvers is echter groot en controle is moeilijk. Dit leidt jaarlijks tot gevaarlijke situaties. Bovendien wordt de rust in deze soms zeer waardevolle natuurgebieden vaak verstoord door de massale opkomst van schaatsers en andere recreanten.
Met dit project en de aanleg van een veilige, legale, ecologisch geïntegreerde en publieke natuurijspiste in het plattelandsgebied rond Mechelen wil het partnerschap een antwoord bieden voor deze problematiek(en) en een projectvisie ontwikkelen die zowel recreatie, waterberging, natuurinrichting als natuurbeleving integreert. Naast een aanbod voor schaatsers wordt immers ook een antwoord geboden aan de wateroverlast in de buurt, doordat de langslopende beek geregeld overstroomde en kelders deed onderlopen.
De Bleukensweide is een gebied van 7 hectare. Dit project werd gerealiseerd door het Agentschap voor Natuur en Bos in samenwerking met de provincie Antwerpen dienst Plattelandsbeleid-PDPO, Stad Mechelen en Regionaal Landschap Rivierenland.
Randvoorwaarden
Een bestaande laaggelegen weiland (voormalige akker) werd zo ingericht dat het op ingenieuze wijze in de winter onder water gezet kan worden. Het ondiepe water bevriest snel en biedt op korte termijn een ideale en veilige schaatspiste. Ervaring leert dat de Bleukensweide bij vorst één van de eerste beschaatsbare plaatsen is in Vlaanderen. Er werd optimaal gebruik gemaakt van de aanwezige beek en reliëf.
Uniek is dat ecologische doelstellingen gekoppeld werden aan doelstellingen in kader van waterberging, landschapsherwaardering, toerisme en recreatie door natuurbeleving. Gedurende het merendeel van het jaar is het een waardevol natuurgebied met interessante plas dras zones. Door het grote waterbergende vermogen van de site werd een oplossing gevonden voor omliggende landbouwpercelen en woningen die geregeld onder water liepen.
Uitvoeringsaspecten
Het ontwerp is eigenlijk heel eenvoudig. Het basispeil van het weiland werd met gemiddeld 80cm verlaagd door de sterk eutrofe toplaag van de bodem af te voeren, en te gebruiken voor een dijkje rondom. Bij watersnood stroomt het water vanzelf over het dijkje. In de winter kan het waterpeil manueel geregeld worden: water op laten om een bevriesbaar oppervlak te krijgen, en er weer aflaten om als natuurlijk grasland te kunnen dienen nadien. Er werd eveneens een zuiverend rietland aangelegd om water van de langslopende beek te zuiveren.
De opmetingsplannen werden opgemaakt door een landmeter, en in samenspraak met de Provinciale Dienst Waterbeheer opgemaakt. Specifiek inzake de berekeningen voor de waterberging was extra expertise nodig.
Wat cruciaal is in de opvolging zijn goede afspraken tussen alle betrokken partijen. De Stad Mechelen neemt hier een erg belangrijke rol op door toelating te geven voor het schaatsen en eventuele problemen op te volgen (bijv. parkeerproblematiek). Hier zijn goede afspraken tussen de beheerder Natuur en Bos, de Stad Mechelen en vrijwilligers (schaatsmeesters) van heel groot belang.
Er werden zitbanken, een fietsenstalling en een picknickbank in de boomgaard geplaatst. Bij schaatsweer worden mobiele toiletten en een werfkeet voor de vrijwilligers geplaatst, alsook vlaggen die aangeven of er geschaatst mag worden.
Participatie burger
Er werd een uitgebreid overleg gepleegd met tal van betrokkenen: de stad, de directe buurtbewoners, het regionaal landschap. Bij aanvang werd er contact gelegd met geïnteresseerde vrijwilligers (ijsmeesters) en er werd bijvoorbeeld een bezoek gebracht aan de Kranepoel in Aalter. Op basis daarvan werden de plannen getekend en een draaiboek opgemaakt.
De buurtbewoners werden geconsulteerd. Mede ingaand op hun bezorgdheden werd een rietveld aangelegd tussen de woningen en de Bleukensweide, zodat hun privacy beter beschermd wordt.
Investeringskost
De totale kost van deze realisatie bedraagt 200.000 euro. De grootste kost bestond uit de aanbesteding van het afgraven van het perceel, en de afvoer van de grond. Hier werd naar een duurzame oplossing gezocht, waarbij de grond in de regio werd hergebruikt voor de aanleg van Sigma-dijken. De overige kosten zijn beperkt tot het plaatsen van enkele stuwen, een afrastering en beperkte recreatieve infrastructuur.
Er werd gebruik gemaakt van de subsidie binnen het Programma voor Plattelandsontwikkeling (2007-2013). Het subsidiebedrag: 104.000 euro (65% van de totale kost).
Werking en onderhoud
Het concept functioneert. Reeds duizenden mensen genoten van een schaatsrit op natuurijs. Ook loopt het weiland geregeld onder water bij hevige neerslag, en zorgt dus voor de nodige buffering. Het oorspronkelijke streefdoel qua natuurbeheer was iets graziger, de weide evolueert eerder naar een bloemrijk grasland met veel ruigtekruiden. Dit is zeldzaam aan het worden in de regio en is erg interessant voor tal van insecten en wilde bestuivers. Doordat het weiland ook lang onder water blijft staan is het erg in trek bij watervogels.
Het beheer bestaat voornamelijk uit een éénmalige maaibeurt aan het eind van de zomer. Vanaf de late lente staan er enkele runderen te grazen in samenwerking met een lokale landbouwer. De onderhoudskosten worden op 5.000 euro per jaar geschat.
Contactpersoon
Wim De Maeyer – wim.demaeyer@vlaanderen.be