Blauw Groen Vlaanderen

Groendaken

Een groendak is een dak waarop een substraat is voorzien waarin planten kunnen groeien. In het kader van duurzaam waterbeheer en klimaatadaptatie is een begroeid dak een zinvolle maatregel. Afhankelijk van het type begroeid dak en de dakopbouw, zal er minder regenwater afgevoerd worden en wordt de afvoer vertraagd. Het water wordt namelijk opgeslagen in het substraat en opgenomen door de planten. Er werd een nazicht gedaan om hoeveel water het juist gaat.

De resultaten hiervan zijn terug te vinden in het bijgevoegd PDF document: Hergebruik in combinatie met een groendak

• Een groendak vermindert de neerslagafstroming in de zomer zeer sterk
• In de winter is er amper een impact op de neerslagafstroming
• Goede dimensionering (bv. een dak slechts deels voorzien van een groendak) is wenselijk vanuit oogpunt van hergebruik regenwater
• Waterkwaliteit kan lager zijn door een groendak

Er bestaan veel soorten begroeide daken, van een lichtgewicht sedumdak tot openbare dakparken.

Voordelen

Vooral in stedelijke gebieden hebben groendaken een meerwaarde:

1. Beter waterbeheer: de planten nemen een groot deel van de neerslag op of de regen verdampt rechtstreeks op het dak en de planten. Hierdoor loopt er minder regenwater van het dak naar de riool. Bij felle buien is er een vertraagde afvoer, waardoor pieken worden afgevlakt en het risico op wateroverlast daalt. Ook de kans op overstortwerking is kleiner omdat de riolen minder vol geraken.
2. Lager energieverbruik: over een heel jaar gezien, blijft de temperatuur onder het substraat relatief constant. In de ruimten onder het dak is het tot 4°C koeler, waardoor de airco in de zomer minder hoeft te draaien. In de winter is het substraat vaak verzadigd en heeft het bijna geen extra isolatiewaarde. Zonnepanelen op een groendak zijn een goede investering. Ze hebben namelijk een hogere opbrengst dan op een roofing dak, waar het veel warmer wordt en de panelen minder energie produceren.
3. Meer groen = gezonder: de verschillende lagen van een groendak dempen het omgevingsgeluid, waardoor er in de woning minder geluidsoverlast is. De planten op het dak filteren bovendien fijn stof en gassen uit de lucht. Dit verbetert de luchtkwaliteit. Meer groen in een verstedelijkt gebied verhoogt dan ook de levenskwaliteit en het welbevinden van de inwoners.
4. Biodiversiteit groeit: een biodivers groendak geeft nieuwe planten en dieren de kans om zich ook in een stad te ontwikkelen. Het is een fijne verblijfplaats voor vlinders, bijen en vogels.
5. Gunstig effect op hitte-eilanden: in steden loopt de temperatuur in de zomer veel hoger op dan op het platteland, het wordt er soms zelfs tot 7°C warmer. Op een groendak verdampt het water uit het substraat en langs de planten. De omgevingstemperatuur daalt daardoor met 2°C. Ook sedumdaken zorgen voor afkoeling. De substraatlaag moet dan wel dik genoeg zijn zodat het groendak voldoende water kan bergen.
6. Langere levensduur: een groendak verlengt de levensduur van de dakbedekking. Het beschermt tegen UV-stralen, temperatuurschommelingen, wind en mechanische belasting. Bovendien vergroot een groendak de waarde van het gebouw. Een Nederlandse studie gaat uit van een waardestijging tussen 4 en 8%.

Toepassing

Bij nieuwbouw kan je onmiddellijk kiezen voor een groendak. Maar ook bij renovatie kan de aanleg van een groendak worden overwogen. Hou er dan wel rekening mee dat een eenvoudig groendak de bestaande constructie extra belast (≥ 100 kg/m²). Bovendien moet het dak helemaal waterdicht zijn en moet de afwatering in goede staat verkeren.

De bestaande constructie verstevigen, geeft natuurlijk meer mogelijkheden. Zo kan je het dak toegankelijk maken en als terras gebruiken of je kan het combineren met zonnepanelen. Het rendement van zonnepanelen op een groendak ligt zelfs hoger dan op een gewoon dak. Hoe dan ook, als er ingrepen nodig zijn aan de constructie, is de hulp van een expert geen overbodige luxe.

Voor een uitgebreid begroeid groendak met een substraatlaag van ≤ 15 cm en lage begroeiing (≤ 50 cm) is meestal geen vergunning nodig. Als de constructie moet worden aangepast, dan is er wel een bouwvergunning nodig.

Soorten groendaken

Sedumdak

• eenvoudig groendak
• substraatlaag van ≥ 6 cm
• verzadigd gewicht (materiaal + water): 100 kg/m²
• mooier uitzicht van het dak
• meestal niet toegankelijk
• enkel te betreden voor onderhoud

Biodivers dak of natuurdak

• substraatlaag van 8 tot 20 cm en meer
• hoe dikker de substraatlaag, hoe hoger het verzadigd gewicht
• versterkt de lokale biodiversiteit omdat je ook kruiden, grassen, struiken en andere vaste planten kunt aanplanten
• is toegankelijk

Tuindak

• vraagt veel draagkracht van de constructie (wordt daarom niet verder besproken)
• beplanting zoals in een gewone tuin (gazon, vaste planten, heesters, …)
• groenten kweken kan als de substraatlaag dik genoeg is

Blauwgroen dak of waterretentiedak

• heeft een extra waterbuffer onder het sedum-, biodivers of tuindak
• het gebufferde water wordt via capillaire werking terug naar de beplanting gevoerd en/of met een beperkte afvoer al dan niet slim gestuurd, geloosd in de regenweerafvoerpijp

Aangezien het effect van een waterretentiedak op de waterhuishouding groter is dan bij de andere soorten groendaken, is dit type ook als aparte maatregel in deze toolbox opgenomen.

Extensief of intensief

Een ander, vaak gebruikt onderscheid tussen groendaken is:

Extensief dak

• substraatlaag van max. 15 cm
• beplanting max. 50 cm hoog
• begroeiing met sedum, kruiden en (sier)grassen

Intensief dak

• substraatlaag van min. 15 cm

Opbouw

Een groendak bestaat uit meerdere lagen. Elke laag heeft een bepaalde functie. Voor een gezonde vegetatie het hele jaar door moet het groendak minstens drie lagen hebben:

• vegetatie
• substraatlaag
• drainagelaag met waterbergend vermogen

Tussen het substraat en de drainagelaag wordt een filterdoek aangebracht. Onderaan komen een wortelwerende, waterdichte laag en een mechanische beschermlaag. Dit om te vermijden dat het dak wordt beschadigd bij betreding of door ingroeiende wortels. Leveranciers combineren vaak meerdere van de hierboven vermelde lagen in een component van het groendak, bijvoorbeeld drainage met waterreservoir en filterdoek in één.

Voor de substraat- en drainagelaag zijn verschillende materialen en diktes mogelijk. Het geheel bepaalt:

• welke planten kunnen groeien
• hoeveel water het groendak kan bergen
• het totale gewicht van het groendak

Waterbergend vermogen

Voor het hele groendak samen is een waterbergend vermogen van 35 l/m² aangewezen. Dit omvat het water in het substraat, in de drainage, in het bijkomende waterreservoir, … Zo is meteen voldaan aan de gewestelijke stedenbouwkundige verordening voor nieuwbouw en grote renovatiewerken.

Voor een sedumdak volstaat een waterbergend vermogen van minimaal 25 l/m². Als er niet voldoende water kan worden geborgen, dan zal de vegetatie verdrogen bij aanhoudende warmte. Het groendak zal dan ook weinig verkoeling bieden aan de omgeving.

Het waterbergend vermogen van extensief substraat bedraagt ongeveer 4 liter per centimeter dikte. Voor 6 cm geeft dit dus een waterbergend vermogen van 24 l/m². Het waterbergend vermogen is gelijk voor standaard- en lichtgewichtsubstraat.

Voor drainage is het waterbergend vermogen zeer uiteenlopend. Raadpleeg hiervoor de technische fiche van het gebruikte product.

Onderhoud

Kies bij de plaatsing van een groendak meteen voor een onderhoudscontract of een onderhoudsplan. De oriëntatie van het gebouw en de gekozen vegetatie zijn bepalend voor het onderhoud. Het onderhoud kan door de eigenaar zelf worden uitgevoerd of door een gespecialiseerde firma.

Voor uitgebreide groendaken beperkt het onderhoud zich tot enkele controles:

• groeit de vegetatie voldoende? (1 of 2 keer per jaar)
• verwijder zwerfvuil en bladeren, haal ongewenste vegetatie (onkruid en zaailingen) weg, zet nieuwe planten waar nodig, vul substraat aan.
• werkt de dakafvoer goed? (min. 2 keer per jaar: einde herfst en begin lente)
• voorkom verstopping van de waterafvoer door de inlaten en de controleputten schoon te houden.
• niet-voorgeteelde matten met plantjes vragen de eerste 2 tot 3 jaar meer onderhoud omdat de plantjes nog niet volgroeid en diep genoeg geworteld zijn. Vaak moeten deze matten in het begin regelmatig worden gesproeid, zeker in droge periodes. Een groendak is zo goed mogelijk zelfvoorzienend. Het moet het regenwater maximaal bergen ofwel moet het overtollige regenwater worden geborgen in een regenwaterput.

Hergebruik in combinatie met een groendak

Toegepast in deze projecten