© Monique Hoogland

Maatregelen voor een groene en klimaatbestendige tuin

Laat je inspireren door alle mogelijke maatregelen om je tuin klimaat-, water- en natuurvriendelijk te maken.

Een kleine aanpassing heeft al een groot effect

Wil je eerst weten hoe het zit met de waterdoorlaatbaarheid van je grond? We helpen je een handje met een simpele infiltratieproef.

Filters
Favorieten
Favorieten

Klik op het hartje bij een maatregel om 'm te bewaren.

Vergroen je dak

© De Dakdokters
© Alexandra Dietzsch Architectuur

Een groendak is een dak waarop verschillende lagen en substraat is voorzien waarin planten kunnen groeien. In het kader van duurzaam waterbeheer en klimaatadaptatie is een begroeid dak een zinvolle maatregel. Afhankelijk van het type begroeid dak en de dakopbouw, zal er minder regenwater afgevoerd worden en wordt de afvoer vertraagd. Het water wordt namelijk opgeslagen in het substraat en opgenomen door de planten.

Er bestaan veel soorten begroeide daken, van een lichtgewicht sedumdak tot openbare dakparken.

Voordelen

Vooral in stedelijke gebieden en gebieden met een hoge verhardingsgraad hebben groendaken een grote meerwaarde:

  1. Beter waterbeheer: de planten nemen een deel van de neerslag op of de regen verdampt rechtstreeks op het dak en de planten. Hierdoor loopt er minder regenwater van het dak naar de riool. Bij felle buien is er een vertraagde afvoer, waardoor pieken worden afgevlakt en het risico op wateroverlast daalt. Ook de kans op overstortwerking is kleiner omdat de riolen minder vol geraken.
  2. Lager energieverbruik: over een heel jaar gezien, blijft de temperatuur onder het substraat relatief constant. In de ruimten onder het dak is het tot 4°C koeler (afhankelijk van de substraatdikte), waardoor de airco in de zomer minder hoeft te draaien. In de winter is het substraat vaak verzadigd en heeft het bijna geen extra isolatiewaarde. Zonnepanelen op een groendak zijn een goede investering. Ze hebben namelijk een hogere opbrengst dan op een roofing dak, waar het veel warmer wordt en de panelen minder energie produceren.
  3. Meer groen = gezonder: de verschillende lagen van een groendak dempen het omgevingsgeluid, waardoor er in de woning minder geluidsoverlast is. De planten op het dak filteren bovendien fijn stof en gassen uit de lucht. Dit verbetert de luchtkwaliteit. Meer groen in een verstedelijkt gebied verhoogt dan ook de levenskwaliteit en het welbevinden van de inwoners.
  4. Biodiversiteit groeit: een soortenrijk groendak geeft nieuwe planten en dieren de kans om zich ook in een stad te ontwikkelen. Het is een fijne verblijfplaats voor vlinders, bijen en vogels.
  5. Gunstig effect op hitte-eilanden: in steden loopt de temperatuur in de zomer veel hoger op dan op het platteland, het wordt er soms zelfs tot 7°C warmer. Op een groendak verdampt het water uit het substraat en langs de planten. De omgevingstemperatuur daalt daardoor met 2°C.
  6. Langere levensduur: een groendak verlengt de levensduur van de dakbedekking. Het beschermt tegen UV-stralen, temperatuurschommelingen, wind en mechanische belasting. Bovendien vergroot een groendak de waarde van het gebouw. Een Nederlandse studie gaat uit van een waardestijging tussen 4 en 8%.

Toepassing

Bij nieuwbouw kan je onmiddellijk kiezen voor een groendak. Maar ook bij renovatie kan de aanleg van een groendak worden overwogen. Hou er dan wel rekening mee dat een eenvoudig groendak de bestaande constructie extra belast (≥ 100 kg/m²). Bovendien moet het dak helemaal waterdicht zijn en moet de afwatering in goede staat verkeren.

De bestaande constructie verstevigen, geeft natuurlijk meer mogelijkheden. Zo kan je het dak toegankelijk maken en als terras gebruiken of je kan het combineren met zonnepanelen. Het rendement van zonnepanelen op een groendak ligt zelfs hoger dan op een gewoon dak. Hoe dan ook, als er ingrepen nodig zijn aan de constructie, is de hulp van een expert geen overbodige luxe.

Voor een uitgebreid begroeid groendak met een substraatlaag van ≤ 15 cm en lage begroeiing (≤ 50 cm) is meestal geen vergunning nodig. Als de constructie moet worden aangepast, dan is er wel een bouwvergunning nodig.

Soorten groendaken

Sedumdak

  • eenvoudig groendak
  • substraatlaag van ≥ 6 cm
  • verzadigd gewicht (materiaal + water): 100 kg/m²
  • mooier uitzicht van het dak
  • meestal niet toegankelijk
  • enkel te betreden voor onderhoud

atelier GROENBLAUW

Biodivers dak of natuurdak

  • substraatlaag van 8 tot 20 cm en meer
  • hoe dikker de substraatlaag, hoe hoger het verzadigd gewicht
  • versterkt de lokale biodiversiteit omdat je ook kruiden, grassen, struiken en andere vaste planten kunt aanplanten
  • is toegankelijk

atelier GROENBLAUW

Tuindak

  • vraagt veel draagkracht van de constructie (wordt daarom niet verder besproken)
  • beplanting zoals in een gewone tuin (gazon, vaste planten, heesters, …)
  • groenten kweken kan als de substraatlaag dik genoeg is

Blauwgroen dak of waterretentiedak

  • heeft een extra waterbuffer onder het sedum-, biodivers of tuindak
  • het gebufferde water wordt via capillaire werking terug naar de beplanting gevoerd en/of met een beperkte afvoer al dan niet slim gestuurd, geloosd in de regenweerafvoerpijp

Aangezien het effect van een waterretentiedak op de waterhuishouding groter is dan bij de andere soorten groendaken, is dit type ook als aparte maatregel in deze toolbox opgenomen.

atelier GROENBLAUW

Extensief of intensief

Een ander, vaak gebruikt onderscheid tussen groendaken is:

Extensief dak

  • substraatlaag van max. 15 cm
  • beplanting max. 50 cm hoog
  • begroeiing met sedum, kruiden en (sier)grassen

Intensief dak

  • substraatlaag van min. 15 cm

Opbouw

Een groendak bestaat uit meerdere lagen. Elke laag heeft een bepaalde functie.

    • vegetatie
    • substraatlaag
    • filterdoek
    • drainagelaag met waterbergend vermogen
    • wortelwerende, waterdichte laag
    • een mechanische beschermlaag

Leveranciers combineren vaak meerdere van de hierboven vermelde lagen in een component van het groendak, bijvoorbeeld drainage met waterreservoir en filterdoek in één.

Voor de substraat- en drainagelaag zijn verschillende materialen en diktes mogelijk. Het geheel bepaalt:

  • welke planten kunnen groeien
  • hoeveel water het groendak kan bergen
  • het totale gewicht van het groendak

Waterbergend vermogen

Voor het hele groendak samen is een waterbergend vermogen van minimum 35 l/m² aangewezen. Dit omvat het water in het substraat, in de drainage, in het bijkomende waterreservoir, … Zo is meteen voldaan aan de gewestelijke stedenbouwkundige verordening voor nieuwbouw en grote renovatiewerken.

Voor een sedumdak volstaat een waterbergend vermogen van minimaal 35 l/m². Als er niet voldoende water kan worden geborgen, dan zal de vegetatie verdrogen bij aanhoudende warmte. Het groendak zal dan ook weinig verkoeling bieden aan de omgeving.

Het waterbergend vermogen van een extensief substraat bedraagt ongeveer 4 liter per centimeter dikte. Voor 6 cm geeft dit dus een waterbergend vermogen van 24 l/m². Het waterbergend vermogen is gelijk voor standaard- en lichtgewichtsubstraat.

Voor drainage is het waterbergend vermogen zeer uiteenlopend. Raadpleeg hiervoor de technische fiche van het gebruikte product.

Onderhoud

Bestel bij de plaatsing van je groendak meteen ook een onderhoudsplan. Bij een natuurdak of daktuin met specifieke beplanting kan je ook overwegen om een onderhoudscontract af te sluiten.

De oriëntatie van het gebouw en de gekozen vegetatie zijn bepalend voor het onderhoud. Het onderhoud kan door de eigenaar zelf worden uitgevoerd of door een gespecialiseerde firma.

Voor sedumdaken beperkt het onderhoud zich tot enkele controles:

  • groeit de vegetatie voldoende? (1 of 2 keer per jaar)
  • verwijder zwerfvuil en bladeren, haal ongewenste vegetatie (onkruid en zaailingen) weg, zet nieuwe planten waar nodig, vul substraat aan.
  • werkt de dakafvoer goed? (min. 2 keer per jaar: einde herfst en begin lente)
  • voorkom verstopping van de waterafvoer door de inlaten en de controleputten schoon te houden.
  • niet-voorgeteelde matten met plantjes vragen de eerste 2 tot 3 jaar meer onderhoud omdat de plantjes nog niet volgroeid en diep genoeg geworteld zijn. Vaak moeten deze matten in het begin regelmatig worden gesproeid, zeker in droge periodes. Een groendak is zo goed mogelijk zelfvoorzienend. Het moet het regenwater maximaal bergen ofwel moet het overtollige regenwater worden geborgen in een regenwaterput.

Zo doe je dat!

  • © atelier GROENBLAUW

    1. Onderzoek het dak

    Onderzoek of het dak sterk genoeg is.
    Is de constructie nog op orde? Over het algemeen zijn daken berekend op een grindlaag. Een dun sedumdak is niet (veel) zwaarder dan de grindlaag. Vraag eventueel advies aan een deskundige.

  • © atelier GROENBLAUW

    2. Maak schoon

    Maak het dak schoon. Eventueel noodzakelijke reparaties kun je beter vooraf uitvoeren.

  • © atelier GROENBLAUW

    3. Leg anti-worteldoek

    Een anti-worteldoek is een folie die voorkomt dat je dak beschadigd wordt door de wortels van de plantjes van je groendak.

  • 4. Plaats de hemelwaterafvoer

    Maak een gat op de plek van de hemelwaterafvoer. Het beste kun je bij de bouwmarkt een boldraadrooster kopen en deze in de afvoer zetten. Leg vervolgens per hemelwaterafvoer circa 30×30 cm aan grof grind rondom de afvoer. Het is noodzakelijk dat het grind minimaal 1 keer per jaar wordt schoongemaakt om verstopping te voorkomen.

  • 5. Plaats drainageplaten

    Plaats drainageplaten. Ze zorgen ervoor dat de plantjes niet in het overtollige regenwater verzuipen. Te veel water is voor de sedumplanten erger dan een tijd geen water krijgen.

  • © atelier GROENBLAUW

    6. Verdeel het substraat

    Verdeel het substraat over de drainageplaten. Substraat is de voedingsbodem voor je plantjes. Tussen de dakrand en het substraat kun je grind aanbrengen, zodat het substraat op zijn plek blijft.

  • © atelier GROENBLAUW

    7. Rol de sedummatten uit

    Rol de sedummatten uit en geef in de eerste weken zo nodig water.

kosten
gemiddelde kosten
moeilijkheid
vrij makkelijk
onderhoud
weinig onderhoud
×